Jak robić notatki, żeby odnieść sukces

Każdy, kto dostał kiedyś sms-a od nastolatka, zetknął się z tajemniczymi skrótami używanymi, aby ułatwić cyfrową komunikację. Szybki, nowoczesny tryb życia kładzie nacisk przede wszystkim na efektywność, dlatego skrótowce i elementy stenograficzne zaczęły się pojawiać w wysyłanych na co dzień sms-ach i emailach, a nawet w mowie. Nic dziwnego, że odręczne pismo wyszło z mody; nawet robiąc zwykłą listę zakupów, wolimy wrzucić ją do aplikacji Evernote niż spisać ją ręcznie na odwrocie starego paragonu czy niepotrzebnej koperty. Zaczyna się wcześnie: w wielu szkołach podstawowych nauka pisania ołówkiem i długopisem kończy się już w pierwszych klasach, ustępując miejsca nauce posługiwania się klawiaturą, uznawanej za bardziej przydatną i przyszłościową.

Pomimo daleko idącej popularyzacji technologii w nowoczesnej edukacji, wiele nowych badań sugeruje, że odejście od pisma odręcznego nie jest korzystne dla uczniów. Badacze z Uniwersytetu Princeton odkryli, że osoby robiące notatki odręcznie zamiast na komputerze lepiej zapamiętywały i rozumiały materiał. Inne badanie wykazało związek między odręcznym pisaniem a rozwojem mózgu.

Płynące z tego wnioski są szczególnie istotne dla studentów rozpoczynających naukę na uczelniach wyższych. Znajoma im „mikrokomunikacja”, stosowana do tej pory z powodzeniem, zupełnie nie sprawdzi się w obliczu nowej formy zajęć, która wymaga zarówno szybkiego i efektywnego robienia notatek, jak również umiejętności tworzenia dłuższych wypowiedzi pisemnych, odznaczających się spójnością i wnikliwością.

Mając przed sobą takie wyzwanie, studenci szukają strategii, które pomogą im zapanować nad nowym materiałem i lepiej go przyswoić. Okazuje się, że pierwszym krokiem we właściwym kierunku może być właśnie odręczne robienie notatek.

Pisanie odręczne a skuteczność notatek

Nikogo nie dziwi już widok studentów przychodzących na zajęcia z laptopem zamiast notesu, ale wykładowcy często odnoszą się do tego trendu z niechęcią. Wielu twierdzi, że obecność laptopów rozprasza studentów i odwraca ich uwagę od wykładu zamiast wspomagać naukę. Nawet zakładając, że student jest w stanie powstrzymać się od sprawdzania poczty i Facebooka w trakcie zajęć, robienie notatek na komputerze może być mniej efektywne niż pisanie ich odręcznie. Osoby piszące na klawiaturze mają skłonność do notowania wszystkiego słowo w słowo, wynikającą z tego, że pisanie na komputerze jest po prostu szybsze i umożliwia spisywanie verbatim nawet dość szybkiego potoku mowy. Tego rodzaju mechaniczne robienie notatek eliminuje proces myślowy polegający na analizowaniu i skracaniu słyszanych wiadomości oraz wyciąganiu najistotniejszych informacji. Aby przetestować tę teorię, Pam Mueller z wydziału psychologii Uniwersytetu Princeton przeprowadziła trzy eksperymenty z udziałem studentów, porównując robienie notatek na komputerze i odręcznie oraz ich wpływ na sukcesy akademickie. ¹

Uczestnicy pierwszego eksperymentu zostali poproszeni o wysłuchanie wykładu i zrobienie notatek w preferowany przez siebie sposób. Okazało się, że choć studenci piszący ręcznie zrobili mniej notatek niż studenci piszący na klawiaturze, wykazali się lepszym zrozumieniem materiału. W ramach drugiego eksperymentu poinstruowano wszystkich uczestników, aby nie notowali wszystkiego słowo w słowo. Nawet po wydaniu takiego polecenia studenci piszący ręcznie ponownie wykazali lepsze zrozumienie omawianego tematu. Z kolei uczestnicy trzeciego eksperymentu mieli możliwość przejrzenia swoich notatek przed przystąpieniem do testu weryfikującego ich wiedzę z wykładu. W ten sposób badacze chcieli sprawdzić, czy notatki spisywane słowo w słowo będą bardziej efektywne,

jeśli studenci będą mieli więcej czasu, by z nich skorzystać. Okazało się jednak, że studenci notujący odręcznie nadal mieli lepsze wyniki niż ci piszący na klawiaturze. W każdym z trzech eksperymentów studenci notujący ręcznie wypadli lepiej od swoich kolegów używających laptopa.

Pisanie odręczne a rozwój mózgu

Badanie przeprowadzone przez Virginię Berninger z wydziału psychologii pedagogicznej Uniwersytetu Waszyngtońskiego, opublikowane w czasopiśmie naukowym Developmental Neuropsychology, wykazało, że w grupie uczniów szkoły podstawowej z klas 1-5 nie pojawiły się wyraźne zależności między pisaniem drukowanymi literami, pisanymi literami i na klawiaturze; co więcej, każdy z tych trzech sposobów pisania cechowały odmienne wskaźniki neuropsychologiczne. Pisanie ręczne różni się od pisania na klawiaturze tym, że wymaga płynnych, posuwistych ruchów dłonią. Tymczasem pisanie na klawiaturze polega wyłącznie na wybieraniu klawiszy odpowiadających poszczególnym literom. Ruchy palców wykonywane podczas ręcznego pisania drukowanymi lub pisanymi literami aktywują obszary mózgu odpowiedzialne za procesy myślowe, język i pamięć. Eksperymenty z udziałem starszych uczniów wykazały, że dzieci nie tylko tworzyły więcej słów, ale i miały więcej pomysłów, gdy pisały ręcznie zamiast na klawiaturze.

Nie warto rezygnować z odręcznych zapisków tylko dlatego, że wydają się staroświeckie. Badania nie pozostawiają wątpliwości: taka metoda robienia notatek daje większą szansę na sukces.

 

¹ The Pen Is Mightier Than the Keyboard: Advantages of Longhand Over Laptop Note Taking http://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0956797614524581

² Early Development of Language by Hand: Composing, Reading, Listening, and Speaking Connections; Three Letter-Writing Modes; and Fast Mapping in Spelling https://www.researchgate.net/publication/7381720_Early_Development_of_Language_by_Hand_Composing_Reading_Listening_and_Speaking_Connections_Three_Letter-Writing_Modes_and_Fast_Mapping_in_Spelling